DOSYA NEDİR?

Bilgisayarda bilgilerin kaydedildiği birimlere dosya adı verilir. Dosya içerisindeki bilgi; resim, yazı, çizim, ses gibi her şey olabilir. Bilgisayarda yaptığımız her şey dosyalarda saklanarak bizlere sunulur.

Dosyalar içerisine kaydettiği bilgiye göre uzantısı ve türü değişir. Yazılımlar ürettiği bilgileri dosyalarda saklar. Örneğin çizdiğimiz bir resme daha sonra bakmak istiyorsak onu bir dosyada saklamamız gerekir. Dosyaları defterlerimiz gibi düşünebiliriz.

DOSYA YAPISI

                              Bir dosya ismi 3 kısımdan oluşur.                                

NOKTA

Dosya ile uzantısı arasında mutlaka olan işarettir. Bilgisayar tarafından otomatik olarak konur.

DOSYA İSİM YAPISI

DOSYA ADI

Bilgisayarda oluşturduğumuz dosyalara verilen isimdir. Oluşturduğumuz dosyaların mutlaka isimleri vardır. İsimsiz dosya yoktur. Eğer kendimiz bir isim vermezsek bilgisayar otomatik bir isim dosyaya verir.

. Sistem içerisinde özel amaçlarla kullanılan adlar dosya adı olamaz (LPT1, PRN, NUL vb.)
. Dosya adından sonra nokta konulmalı, daha sonra uzantısı yazılmalıdır.
. Dosya uzantıları 3 veya 4 karakterden oluşabilir.
. Klasörlerin uzantıları olmaz, klasörler sadece dosyaların bir arada tutulmasını sağlar.

Dosyalara isim verirken noktalama ve matematiksel işaretler kullanılmaz. Aşağıda verilen noktalama işaretleri kullanılmaz.

DOSYA UZANTISI

Dosya türünün hangi program tarafından oluşturulduğunu ve oluşturulan dosyanın hangi programlar tarafından açılacağını bize gösterir. Oluşturduğumuz dosyayı, hangi program ile oluşturuyorsak o programın verdiği uzantıyı otomatik olarak dosya alır.
• Genellikle 3 harften oluşur. Bu harfler dosya türünün İngilizce karşılığının kısaltmasıdır.
• Örneğin şiir yazdığımız bir dosyanın uzantısı TXT’dir. TXT uzantısı TEXT kelimesinin kısaltılmış hali olup yazı anlamına gelir.
• Bir dosyanın sadece uzantısına bakarak içerisindeki bilginin türünü öğrenebiliriz.
• Örneğin MP3 uzantılı bir dosyada müzik, PDF uzantılı bir dosyada bir kitap olduğunu dosyayı açmadan anlayabiliriz.

    DOSYA TÜRLERİ VE UZANTILARI

    Microsoft Office Dosyaları

•  docx: Word programı tarafından oluşturulan yazı dosyalarıdır.
• .xlsx: Excel programı tarafından oluşturulan tablo dosyalarıdır.
• .pptx: PowerPoint programı tarafından oluşturulan sunu dosyalarıdır.
• .pub: Publisher programı tarafından oluşturulan çeşitli yayımcılık dosyalarıdır. 
   Yazı Dosyaları
• .txt : en basit yazı dosyası
• .doc: Microsoft Office Word ile kaydedilmiş yazılı belge
• .docx: Microsoft Office Word 2007 ve üzeri ile kaydedilmiş belgedir
• .pdf: Adobe Acrobat Reader programı tarafından açılan ve içinde yazı, resim gibi içerik bulunduran dosyalardır. Özellikle İnternet ortamında yazı paylaşmak için kullanılan formattır.
    Resim Dosyaları
• .jpg: Sıkıştırılmış resim dosyasıdır. En çok kullanılan resim dosyası türüdür. Örneğin fotoğraf makinelerinde çektiğimiz fotoğraflar bu uzantıda olur.
• .bmp: Açık resim dosyasıdır. Genellikle Paint ile oluşturulan dosyalardır.
• .gif : Animasyonlu, hareketli resim dosyasıdır. Fakat her gif hareketli olmayabilir.
• .png : Genellikle İnternet ortamında web sitelerinde tercih edilen resim dosyası türüdür.
• .psd: Adobe Photoshop programı ile üretilmiş resim dosyasıdır.
   Ses Dosyaları
• .mp3: Sıkıştırılmış müzik dosyasıdır. Winamp yada Windows Media Player programları ile açılabilir. En çok kullanılan müzik dosyası türüdür.
• .wav: Açık ses dosyasıdır. Windows Media player ile açılabilir
• .mid: Eski tip müzik dosyasıdır. Eski cep telefonlarının zil sesleri bu türdendir.
   Video Dosyaları
• .avi: Açık film dosyasıdır. codec desteği ile media playerde izlenebilir. Yeni film ve videolar genellikle bu formattadır.
• .mpg: Sıkıştırılmış eski tip film dosyasıdır
• .mp4 : MPG sisteminin gelişmiş versiyonudur. günümüzde Mpeg4 formatı çok kullanılmaktadır
• .divx: Yüksek sıkıştırmalı Avi dosyalarıdır.
• .mov: Quicktime video dosyasıdır.
• .dat: CD üzerindeki filmlerdir.
• .3gp: Cep telefonlarının çektiği video dosyalarıdır. Örneğin Nokia firması bu türü çok kullanır.
• .flv: Flash video dosyalarıdır. Çoğunlukla web sitelerinde kullanılır.
   Yürütülebilir Dosyalar
• .exe: Herhangi bir programa gerek duymadan çalışabilen dosyalardır. Zaten kendileri bir programdır. Programcı hangi amaçla yapmışsa o işe yararlar.
   Sıkıştırılabilir Dosyalar
• .rar: WinRAR programı tarafından kullanılan sıkıştırılmış dosya türüdür.
• .zip: WinZip programı tarafından kullanılan sıkıştırılmış dosya türüdür.
   Veri Dosyaları
• .pdf: Platformlar arası taşınabilir ve yazdırılabilir belgeler oluşturmak amacıyla üretilmiş sayısal bir dosya biçimidir.
• .xls, .xlsx: Microsoft Office programlarından biri olan ve tablolama, hesaplama, çoklu işlem ve veri işleme yapmak için kullanılan Excel programının dosya uzantısıdır.
• .csv: Virgülle ayrılmış değerler dosyasıdır. 
• .ini: Microsoft Windows ile ilişkili dosya türüdür.
• .html: İnternet Sayfası Dosyası

Konuyu pekiştirmek için aşağıdaki videomuzu izleyebilirsiniz.

Dosya Uzantısını Nasıl Öğreniriz?

Herhangi bir dosyanın uzantısını öğrenmenin birkaç yolu vardır. En basit olanı, dosyanın üzerine fare ile sağ tıklayıp Özellikler komutunu tıklamaktır. Açılan penceren dosyanın ne tür bir dosya olduğu ve uzantısı, yolu, boyutu açık bir şekilde belirtilir.

Dosya Uzantılarını Nasıl Gösteririz?

Dosya uzantısını öğrenmenin diğer yolu, denetim masasından Klasör Seçenekleri açılarak Görünüm sekmesi seçilir. Gelişmiş Ayarlar altındaki seçenekler arasından Bilinen dosya türleri için uzantıları gizle seçeneği kaldırılır. Artık tüm dosyalarınızın uzantısı görünecektir.

Dosya Uzantısını Nasıl Değiştirebiliriz?

Yukarıdaki adımda anlatıldığı şekilde bilinen dosya türleri için uzantıları gizle seçeneği kaldırıldıktan sonra dosya uzantısının görünür hale geleceğini belirtmiştik. Dosya yazısının üzerine bir kez basarak, dosyayı seçip klavyeden F2 tuşuna basarak ya da mouse ile sağ tıklayıp yeniden adlandır komutunu tıkladıktan sonra nokta işaretinin sağ tarafındaki dosya uzantısını (örneğin txt) silip yerine değiştirmek istediğiniz uzantıyı yazıp klavyeden Enter tuşuna basmanız yeterlidir.

Klasör Nedir?

. Ortak bir özelliğe sahip dosyaları bir arada bulunduran birimlere klasör (dizin) denir.

. Klasörleri günlük hayatımızda kullandığımız dosya klasörlerine benzetebiliriz.

Klasörler, dosyalarımızı sınıflandırmada  yardımcı olur. klasörler olmasaydı tüm resimler, belgeler, filmler, mp3 dosyaları hepsi yan yana olmak zorunda kalırdı.

Klasör ve Belge Adlandırmada Kuralları

* Belgenin, projenin veya bununla ilişkili görevin içerik veya amacını gösteren bir isim kullanın.
* İsmin uzunluğunu sınırlayın; 260 karaktere kadar kullanılabilir. Daha uzun dosya isimleri pratikte kullanılabilir değildir.
* Dosya isimlendirmede de bahsedildiği üzere klasörleri isimlendirirken de özel karakterler kullanmaktan kaçının.

Ters eğik çizgi ( \ ), eğik çizgi ( / ), dikey çubuk ( | ), iki nokta üst üste ( : ), yıldız ( * ), soru işareti ( ? ), tırnak işareti ( ? ),  küçük ( < ) ve büyük ( > ) karakterleri kullanılamaz.

Sürücü Nedir?

Dosya ve klasörlerin saklanabileceğini fiziksel ortamlardır. Örneğin sabit disk, CD/DVD ROM sürücüsü, hafıza kartı, USB bellek gibi.

Sürücü İsimleri

- Sürücüler A’dan Z’ye kadar bir harf ile adlandırılırlar. A ve B sadece disket sürücüye verilen harflerdir. Bunun dışındaki harfler sırasıyla diğer sürücülere verilir.
- Harften sonra iki nokta (:) işareti kullanılır. A: veya C: gibi.
- Sürücü harflendirilmesi işletim sistemi tarafından yapılır. Buna ek olarak biz de harfin yanına bir etiket yazabiliriz.

Örneğin: Yerel Disk (C:) gibi.

Sürücü Adlandırma
Örneğin bilgisayarımızda bir disket sürücü, bir sabit disk ve bir de DVD-ROM olduğunu düşünürsek sürücüler şöyle adlandırılacaktır:
– Disket Sürücü (A:)
– Sabit Disk (C:)
– DVD-ROM (D:)
- Bilgisayara sonradan bir USB bellek taktığımızda bu belleğe (E:) harfi verilecektir.
- USB belleği çıkarmadan bir hafıza kartı takarsak bu kart ise (F:) harfini alacaktır.

Sürücüleri Görüntüleme
Bilgisayara takılan tüm sürücüler Bilgisayarım simgesine tıklandığında açılan ekranda görülebilir.Sistem otomatik ayarlanırsa sürücü takıldığı anda görüntülenebilir.dersimiz.com

Dosya, Klasör ve Sürücü Adresleri
• Bir dosyanın/klasörün adresi o dosyanın/klasörün hangi sürücü ve klasör içerisinde olduğunu gösterir.
• Dosya, klasör veya sürücü adreslerinde sürücü ve klasör isimlerinden sonra ters bölü işareti (\) kullanılır.
• Örneğin CD-ROM sürücümüzün adresi: D:\
• CD-ROM’daki Filmler klasörünün adresi D:\Filmler
• CD-ROM’daki Filmler klasörünün içerisindeki Çanakkale.AVI film dosyamızın adresi: D:\Filmler\Çanakkale.AVI

Önemli Notlar
• Bir klasör içerisinde aynı ada ve uzantıya sahip birden fazla dosya olamaz.
• Bir klasör içerisinde aynı isme fakat farklı uzantıya sahip dosyalar bulunabilir.

  Örneğin: Balıkesir.avi filmi ile Balıkesir.txt aynı klasörde bulunabilir.
• Bir klasör içerisinde aynı ada sahip başka bir klasör bulunamaz.
• Dosya ve klasör adlarında büyük/küçük harfler aynı kabul edilir.

  Örneğin: BALIKESİR.TXT ile balıkesir.txt dosyaları aynıdır.
• Bazı donanımlar üzerinde birden fazla sürücü oluşturulabilir, örneğin tek bir sabit disk C: ve D: şeklinde 2 sürücüye ayrılabilir.

Etkinlikler

1. Aşağıdaki Microsoft office word belgesinin uzantısı hangi kısımlardan oluşmaktadır? Numaralandırılan yerlere yazarak belirtiniz.

2. Aşağıda verilen dosyaları uzantılarıyla eşleştiriniz.

a. Elektronik Kitap Dosyası  (....)

b. Ses Dosyası  (....)

c. Sunu Dosyası   (....)

d. Yazı Dosyası   (....)

e. Hesaplama Dosyası   (....)

f.  Video Dosyası (....)

g. Çalıştırılabilir dosyalar   (....)

h. Metin Dosyası  (....)

ı. Sıkıştırılmış Dosyalar  (....)

j. İnternet sayfası dosyası   (....)

-Aşağıdaki  çoktan seçmeli soruları cevaplayınız-

3)  Aşağıda verilen dosya adları ve uzantılarından hangisi doğru yazılmıştır?

A)  şarkı/m.mp3

B)  Hürri-yet.docx

C)  Şifre??m.txt

D)   gez::inti.avi

4)  Aşağıdaki dosyalardan hangisini masaüstü arka planım yapabilirim?

A)  Manzara.jpeg

B)  Manzara.mp3

C)  Manzara.pdf

D)  Manzara.avi

5)  Caner Word programıyla hazırladığı ödevini bilgisayarına kaydedecektir. Ödevinin ismini aşağıdakilerden hangisi gibi koyabilir?

A)  Matematik”ödevi.docx

B)  Matematik:ödevi.docx

C)  Matematik*ödevi.docx

D)  Matematik-ödevi.docx

CEVAP ANAHTARI

1.Dosya Simgesi

2.Dosya Adı

3.Nokta

4.Dosya Uzantısı

a. Elektronik Kitap Dosyası  (..10..)

b. Ses Dosyası  (..8..)

c. Sunu Dosyası   (..5..)

d. Yazı Dosyası   (..1..)

e. Hesaplama Dosyası   (..3..)

f.  Video Dosyası (..4..)

g. Çalıştırılabilir dosyalar   (..9..)

h. Metin Dosyası  (..2..)

ı. Sıkıştırılmış Dosyalar  (..11..)

j. İnternet sayfası dosyası   (..6..)

3) B)  Hürri-yet.docx

4) A)  Manzara.jpeg

5) D)  Matematik-ödevi.docx

6) B)  Microsoft Office